تختال یا اسلب چیست؟

یکی از مهمترین انواع شمش فولادی، تختال یا اسلب فولادی است که در صنعت فولاد ایران بسیار پرکاربرد است. بسیاری از محصولات فولادی عرضه شده در بازار از محصولات فولادی تمام شده هستند که از انجام یک سلسله عملیات و فرایندها بر روی این محصول میانی، یعنی اسلب ساخته شده‌اند. درنتیجه، شمش اسلب فولادی پایه بسیاری از محصولات تخت تولیدی هستند.

اسلب فولادی یا تختال چیست؟

اسلب فولادی که تختال نیز نامیده می‌شود، در واقع یکی از مقاطع فلزی نیمه آماده و پرداخت نشده ای است که سطح مقطع مستطیل شکل آن در ابعاد گوناگونی تولید می‌شود اما مهمترین و پرکاربردترین آنها ابعاد ۱۲۵۰*۲۳۰ میلی متر است. شمش تختال به عنوان ماده اولیه برای تولید تسمه، لوله درزدار، کویل و ورق های فولادی کاربرد دارد و طول این محصول ۱۲ متر است. اسلب فولادی در مقابل بیلت فولادی قرار داشته و در نتیجه تفاوت شکل، کاربرد آنها در تولید محصولات متفاوت خواهد بود. بیلت فولادی سطح مقطع مربعی یا دایره ای شکل داشته و جهت تولید مقاطع طویل مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حالیکه اسلب یا تختال مقطعی مستطیلی داشته و جهت تولید محصولات تخت استفاده می‌شود.

جنس تختال یا اسلب فولادی

از فولاد ضد زنگ هم برای ساخت این محصول استفاده می شود اما تختال ها معمولا از فولادهای کربنی ساخته می شوند. در نتیجه اسلب ها دارای جنس های مختلفی هستند. اما برای ساخت بیشتر آن ها از عناصر آهن، کروم، مس، منگنز، مولیبدن، نیکل و سیلسیوم استفاده می‌شود.

ویژگی های اسلب فولادی استاندارد

شرط اصلی یک تختال برای انجام عملیات آتی و تولید ورق ویژگی ها و مشخصات کیفی آن تختال فولادی است. بنابراین پس از فرایند تولید اسلب ، این محصولات به بخش کنترل کیفی فرستاده می‌شوند تا در سه ویژگی فاقد گود افتادگی، باد کردگی و‌ خمش، فاقد ترک، آخال، حفره‌های گازی و انقباضی، دارا بودن سطح صاف و بدون پوسته پوسته شدن زیر مورد بررسی قرار گیرند.

کاربردهای اسلب فولادی چیست؟

• ساخت لوله

• ساخت تسمه

• ساخت ورق تخت

• ساخت کویل ورق‌ها

روش های مختلف تولید اسلب فولادی

• روش کوره قوس الکتریکی (EAF)

ابتدا در این روش قراضه آهن داخل کوره قوس الکتریکی ریخته می شود. سپس هم زمان با ذوب قراضه ها، ترکیبی از آهن اسفنجی که از احیای مستقیم گندله به دست آمده است، به همراه مواد سرباره ساز مانند آهک، کک، بنتونیت و دیگر مواد افزودنی به مذاب افزوده می شود. در اخر، فولاد مذاب پس از نمونه گیری، دمش اکسیژن، همگن سازی و آنالیزهای مختلف به دست می آید. فولاد مذاب پس از تخلیه سرباره، توسط پاتیل به واحد ریخته گری مداوم منتقل و به وسیله نازل داخل تاندیش و سپس قالب مسی آب گرد ریخته می شود. در نهایت نیز بعد از خنک شدن منجمد می شود. اسلب فولادی تولید شده به روش کوره قوس الکتریکی کیفیت بهتر و در نتیجه قیمت بالاتری دارد. زیرا آنالیز آن دقیق تر است. ظرفیت کوره قوس الکتریکی ۲۰۰۰۰ – ۱ کیلو است.

• روش کوره القایی (IMF)

در این روش باید این نکته را مورد توجه قرار داد که در کوره های القایی امکان تصفیه مذاب وجود ندارد. به همین دلیل با این روش نمی توان اسلب فولادی کم کربن بدست آورد. همچنین میزان عناصر مضر مانند فسفر و گوگرد در این روش، نسبت به روش کوره قوس الکتریکی بیشتر است. این روش به دلیل استفاده از برق و الکترود مقرون به صرفه نیست و مواد افزودنی این روش نسبت به روش های قبلی گران تر است و در نتیجه این روش در ایران چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

• روش کوره بلند (BF)

روش کوره بلند یک روش سنتی برای تولید فولاد مذاب است که بیش از نود درصد سنگ آهن موجود در جهان در این کوره مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش ابتدا سنگ آهن فرآوری و آگلومره شده و سپس به همراه آهک و کک وارد کوره بلند می شود. به این ترتیب آهن خام یا چدن مذاب به دست می آید. بعد از تبدیل آهن خام به فولاد مذاب و حذف کربن و ناخالصی های دیگر آن به کمک اکسیژن، آن را به واحد ریخته گری مداوم منتقل می کنند که بعد از ریخته شدن در قالب منجمد شود.

معایب استفاده از تختال‌ها

در تولید تختال ها از فرآیند ریخته گری استفاده می شود که این فرآیند معایبی در پیش خواهد داشت. این معایب به شرح زیر است:

1. عیوب سطحی
2. عیوب هندسی

عیوب سطحی

این نوع از عیب دارای معایبی می باشد که این معایب شامل موارد زیر است:

• دیواره بدلی

• خمش گوشه‌ای

• آخال سرباره ای

• موج دار شدن سطح

• حفره های سوزنی‌و گازی

• توقف ذوب ریزی یا کمربند  

• گود افتادگی طولی و عرضی

• قطرات فلز یا اسپری روی سطح

• ورقه ورقه شدن، خش، سوراخ، لکه

عیوب هندسی

نوع دیگر از این عیب ها، عیوب هندسی می باشد و شامل عوامل زیر است:

• لوزی شدن

• باد کردگی

• فرورفتگی