جیوه چیست ؟
جیوه یکی از قدیمی ترین فلزات است که به آن سیماب نام یک عنصر شیمیایی نیز گفته میشود که نماد Hg و عدد اتمی ۸۰ است فلزی سنگین نقره ای یک ظرفیتی یا دوظرفیتی است و هادی ضعیفی برای گرما اما هادی مناسبی برای الکتریسیته است که در دمای اتاق به شکل مایع است.با این که جیوه مایع است اما خیس کننده نیست، زیرا دارای ضریب کشش سطحی منفی است ، بدین معنی که در لوله ها برخلاف آب به صورت محدب یا برآمده قرار می گیرد و یا به عبارت دیگر این ماده هیچ گاه به درون مواد جذب نشده.
این عنصر شیمیایی با اکثر اسیدها همانند اسید سولفوریک رقیق واکنش نشان نمی‌دهد. این درحالی است که این عنصر مهم اسیدهای اکسیدکننده‌ای همچون اسیدسولفوریک غلیظ و اسید نیتریک را حل می‌کند و سولفات ، نیترات و کلرید جیوه از خود برجای می‌گذارد. لازم به ذکر است که جیوه حتی با تکه‌های کوچک جامد گوگردی هم واکنش نشان می‌دهد.
فلز جیوه در کجا یافت می شود؟
چون جیوه با عناصر دیگر در پوسته ی زمین ترکیب نمی شود، سنگ های معدنی که از این عنصر وجود دارد، درصد بالایی از آن را دارا هستند. کانی هایی چون شنگرف، کوردرویت، لیوینگ ستونیت و … به مقدار زیاد دارای جیوه هستند. این سنگ معدن ها را بیشتر می توان در فصل های گرم سال در مناطق آتشفشانی و کمربندهایی از سنگ های با چگالی بالا مشاهده کرد. این سنگ ها به سمت پوسته زمین توسط یک نیروی بزرگی آمده اند.
یکی از منابع اصلی ساخت جیوه ، ماده معدنی شنگرف یا سینابار است. با گرم کردن این ماده معدنی در هوا، بخاری تولید می شود که می توان آن را جمع آوری و به شکل فلز متراکم کرد. به دلیل ماهیت سمی بخارات این فلز ، این فرآیند باعث آسیب جدی به کارگرانی می شود که مشغل کار هستند
خطرات ناشی از برخورد فلز جیوه
در مراحل اولیه‌ی تماس با جیوه ممکن است شما علائمی نظیر تاری دید، تحریک‌پذیری، سوزش و خارش پوست، زخم شدن دهان، التهاب لثه، راه افتادن آب دهان مواجه شوید. اما علائمی که در مراحل بعد شما را با مشکل مواجه خواهد کرد علائمی نظیر تنگی نفس، بی‌حسی و سوزش، لرزش، عدم هماهنگی، کم شدن بینوایی و همچنین شنوایی خواهد بود.که بسته به نوع و مقدار مصرف، ممکن است متفاوت باشد به این نکته دقت فرمایید که کودکان به ویژه در دوران جنینی، جمعیت‌هایی که اغلب از ماهی و غذاهای دریایی مصرف می‌کنند، دندان‌پزشکان و کارگران کارخانه‌هایی که در محل کار با جیوه کار می‌کنند از جمله افرادی هستند که بیشتر در معرض خطرند.
ترکیبات فلز جیوه
این فلز دارای دو عدد اکسایش مختلف به نام‌های جیوه (I) و جیوه (II) است که در ادامه، ترکیبات حاصل از این فلز را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
ترکیبات جیوه (I)
این فلز بر خلاف کادمیوم و روی، به طور معمول ترکیبات ساده پایداری با پیوند فلز-فلز تشکیل می‌دهد و بیشتر ترکیبات حاصل از جیوه (I)، به صورت ترکیبات دیامغناطیس هستند. مشتقات حاصل از این ترکیبات نیز نیترات‌ها و کلرید پایدار خواهند بود
ترکیبات جیوه (II)
این عدد اکسایش، معمول‌ترین حالت این فلز را شامل میشود و همچنین، در طبیعت نیز بیشتر به همین شکل وجود دارد. تمامی هالیدهای جیوه، شناخته شده‌اند.
کاربرد فلز جیوه
از این فلز به طور عمده برای ساخت تجهیزات شیمیایی صنعتی برای دستگاه‌های الکترونیکی استفاده میشود. برای سنجش دماهای بالا، از دماسنج‌های جیوه‌ای بهره می‌گیرند. همچنین از لامپ‌های فلورسنت نیز از این ماده استفاده می‌کنند. البته آلیاژهای دیگری به مرور جای این فلزی سمی را گرفته‌اند و استفاده از آن در این موارد، کاهش پیدا کرده است. بهره‌گیری از این فلز در پزشکی به دلیل سمی بودن آن بسیار کاهش پیدا کرده است . حالت گازی این فلز در لامپ‌های بخار جیوه و لامپ‌های تبلیغاتی و فلورسنت کاربرد دارد. این نوع از لامپ‌های فشار پایین، طیف خاصی را گسیل می‌کنند که در طیف‌سنجی و کالیبره کردن طیف‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله کاربردهایی که این فلز در گذشته داشته، ساخت لوازم آرایشی ذکر شده است که در سال ۲۰۰۸، بکارگیری این ماده برای ساخت لوازم آرایشی در آمریکا ممنوع شد.
خواص جیوه
- خواص فیزیکی
- خواص شیمیایی
انواع جیوه
- جیوه قرمز
- جیوه خفاش
- جیوه شاقول
- جیوه نقره ای
به هر آلیاژی از جیوه، ملغمه گفته میشود. به عبارت دیگر ملغمه همان جیوه-فلز است که می‌تواند مایع یا جامد باشد. جیوه می‌تواند با طلا، روی و بسیاری از فلزهای دیگر ملغمه بسازد. هنگامی که جیوه و آلومینیم خالص در تماس با هم قرار گیرند به آسانی با هم ترکیب می‌شوند و ملغمهٔ آلومینیم-جیوه را می‌سازند. اکسید آلومینیم که پوشش محافظ آلومینیم در برابر اکسیدشدگی است در برابر این ملغمه به آسانی از میان می‌رود برای همین حتی اندازه‌های اندک جیوه هم برای آلومینیم بسیار خورنده‌است. به این دلیل در بیشتر شرایط اجازهٔ ورود جیوه به درون هواپیما داده نمی‌شود.
جیوه را از کجا تهیه کنیم ؟
در بازار ایران جیوه به صورت گرید و برند‌های مختلف یافت میشود. این فلز در گرید‌های صنعتی، دارویی، پزشکی و آزمایشگاهی موجود است.
سخن پایانی
به هر آلیاژی از جیوه، ملغمه گفته میشود. به عبارت دیگر ملغمه همان جیوه-فلز است که می‌تواند مایع یا جامد باشد. جیوه می‌تواند با طلا، روی و بسیاری از فلزهای دیگر ملغمه بسازد. هنگامی که جیوه و آلومینیم خالص در تماس با هم قرار گیرند به آسانی با هم ترکیب می‌شوند .